Historia
Kościół pw. św. Ducha w Grudziądzu początkowo sprawował rolę szpitala przeznaczonego dla chorych, kalek, starców i pielgrzymów. Powstał prawdopodobnie jeszcze w XIII w., krótko po nadaniu przywilejów lokacyjnych dla miasta w 1291 r. Jest jednym z dwóch zachowanych kościołów szpitalnych, powstałych z inicjatywy zakonu krzyżackiego.
Pierwsza wzmianka pochodzi z 1345 r., kiedy odbudowany po pożarze, samodzielny do tej pory kościół św. Ducha, został połączony administracyjnie z kościołem św. Mikołaja, a szpital prawdopodobnie zlikwidowano.
W 1569 r. kościół został przekazany luteranom przez króla Zygmunta Augusta, jednak w 1579 roku Zygmunt III Waza cofnął to pozwolenie, nakazując zwrócić świątynie, z należnościami katolikom. Rok później, w imieniu katolików, ksiądz Jerzy Dąbrowski odebrał kościół, lecz proces o zwrot własności kościelnych zakończył się dopiero w 1606 roku. Luteranie powrócili do kościoła św. Ducha w 1618 roku, ale tym razem na krótko.
Na mocy pisma królewskiego z dnia 7 lutego 1624 r. kościół miał zostać przekazany żeńskiemu zakonowi. 8 marca tego roku ówczesny biskup chełmiński, Jan Kuczborski podjął decyzję o wzniesieniu klasztoru przy kościele św. Ducha. 12 marca został podpisany akt objęcia kościoła św. Ducha przez przybyłe z toruńskiego klasztoru benedyktynki.
W 1655, po przejęciu Grudziądza przez wojska szwedzkie, mniszki schroniły się w Turznicach. 23 sierpnia
1659 r. wojska polskie odzyskały miasto. Podczas oblężenia zostały jednak doszczętnie spalone budynki klasztorne oraz kościół św. Ducha. Zakonnice wróciły do miasta prawdopodobnie 1660 roku, zamieszkały w wynajętej kamienicy i uczęszczały na nabożeństwa do fary św. Mikołaja. Pomoc duchowną oraz materialną siostry otrzymały od ojców jezuitów z grudziądzkiego kolegium. Dzięki staraniom ksieni Katarzyny Działyńskiej wzniesiono nowy klasztor i kaplicę.
12 czerwca 1699 r. proboszcz Andrzej Wieckowicz przekazał benedyktynkom plan należący niegdyś do szpitala. Podczas toczącej się wojny północnej i kolejnych najazdów Szwedów, w 1705 r. zakonnice znów były zmuszone opuścić klasztor, wkrótce mogły do niej wrócić pod warunkiem płacenia kontrybucji, co przyczyniło się do zubożenia klasztoru. Kiedy w 1720 r. zakończyły się burzliwe czasy wojenne, Grudziądz stał się mało znaczącym ośrodkiem Prus Królewskich.
W 1723 roku, z powodu złego stanu budynku, podjęto decyzję o budowie nowego klasztoru, rozpoczęto ją 30 kwietnia 1728 r., a zakończono w 1731 r., następnego roku odnowiono kościół.
W latach 1749 - 1751 zostaje wzniesiony nowy budynek furty klasztornej zwany Pałacem Opatek oraz oddzielny dom dla księży. W tym czasie wybudowano pomieszczenia gospodarcze przy klasztorze, krużganki wiodące na dziedziniec, dokonano także remontu kościoła oraz wzniesiono bramę wejściową z figurą św. Jana Nepomucena.
W 1772 r. rząd pruski konfiskuje dobra klasztorne. W 1810 zabroniono przyjmowania nowicjuszek do klasztoru.
W 1816 stan liczebny zakonnic wynosił tylko sześć.
W 1823 r. kościół pw. św. Ducha został przekazany gminie ewangelickiej z przeznaczeniem na kościół garnizonowy. Prawdopodobnie w tym czasie rozebrano barokową bramę i wieżę kościoła. Ostatnie zakonnice opuściły klasztor
w 1836 roku. W opustoszałym klasztorze urządzono seminarium nauczycielskie, mieszkania dla nauczycieli, szkołę powszechną i przemysłową. Po 1838 rozebrano krużganek oraz dom księży.
W 1884 r. utworzono w Grudziądzu pierwsze muzeum, umieszczając pierwsze jego zbiory w gmachu furty.
W 1900 r., po wybudowaniu w obrębie fortecy nowego kościoła garnizonowego pw. św. Jerzego, kościół św. Ducha zamieniono na garnizonowy katolicki. W 1928 r. przeprowadzono gruntowną renowację zewnętrzną świątyni jako filialnego kościoła parafii św. Mikołaja. W tym czasie dobudowano kruchtę przylegającą do kościoła od północy.
W latach 1949 - 1956 odbudowano budynki klasztorne z przeznaczeniem na muzeum miejskie. W latach 1956 - 1959 nastąpiła odbudowa kościoła św. Ducha. Przy odbudowie poszczególnych budynków nawiązano do ich dawnego wyglądu.
31 grudnia 1958 r. obserwując rozwijające się dzieło odbudowy, Biskup Chełmiński mianuje rektorem kościoła ks. Jana Kahla. Kościół poświęcono 17 maja 1959 roku w Święto Zesłania Ducha Świętego. Poświęcenia dokona Biskup Chełmiński Kazimierz Józef Kowalski. Pierwszy odpust w kościele Ducha Świętego odbył się 5 czerwca 1960 w Uroczystość Zesłania Ducha Świętego. 23 maja 1961 miało miejsce nawiedzenie kościoła przez obraz Matki Bożej Królowej Polski, pielgrzymujący po ziemi polskiej w okresie Wielkiej Nowenny przed Tysiącleciem Chrztu Polski. W kwietniu 1971 roku artysta — plastyk Teodor Nowak umieszcza w prezbiterium wykonaną metodą sgraffito scenę zesłania Ducha Świętego.
Do 1981 r. kościół pw. św. Ducha był filialną jednostką fary św. Mikołaja, od tego czasu stanowi odrębną parafię.
